Chị Nguyễn Ngọc Lài, quê xã Quới An, huyện Vũng Liêm. Trú quán, ấp Long Thuận A, xã Long Phước, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long. Chị tham gia cách mạng 1967 đến năm 2010 chị nghỉ hưu. Ở nhiều đơn vị khác nhau, trên địa bàn Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng Tháp.
Với Gia đình giàu truyền thống cách mạng thời chống Pháp, chống Mỹ, bản thân chị được Đảng phân công đi nhiều nơi khó khăn ác liệt, chị xung phong và chấp hành, đi đâu làm gì chị cũng hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Khi chị nghỉ hưu, chị hiểu được nổi đau mất mát của gia đình chị, như bao nhiêu gia đình khác mà chiến tranh đã giết chết 5 người anh chị ruột. Nên chị tình nguyện làm việc thiện đi tìm mộ liệt sĩ còn thất lạc. Từ khi Chi Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Vĩnh Long, chị và chi hội phó thường trực, được Uỷ Ban tỉnh Vĩnh Long và Sở Nội Vụ tỉnh Vĩnh Long cho phép thuê căn nhà nhỏ của chị 184A/11 ấp Long Thuận A, xã Long Phước, huyện Long Hồ tỉnh Vĩnh Long đặt văn phòng làm việc để hội họp và tiếp các gia đình chính sách, mỗi tháng 200.000đ nay là 9 năm bằng số tiền 21.200.000đ (hai mươi mốt triệu hai trăm ngàn đồng) nhưng chị không thu.
Đơn vị này thành lập là 4 không: không lương, không kinh phí hoạt động, không cơ sở vật chất, không phương tiện đi lại, các hội viên đều là thương binh, bộ đội phục viên, cán bộ kháng chiến về hưu. Hội cho phép vận động từ các nguồn mạnh thường quân, các nhà hảo tâm trong và ngoài tỉnh đóng góp, chị sẵn sàng bỏ tiền nhà để đi tìm đồng đội hy sinh. Chị không giàu, nhưng tấm lòng chị giàu tình thương những anh em thời kháng chiến, chị tuy nhỏ nhắn, nhưng tấm lòng chị rộng lớn, sẵn sàng khi nghe tin nơi nào đó có mộ liệt sĩ, dù bệnh hay mưa nắng, chị cố gắng thuê xe ôm đi tìm, có khi đi từ 6 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Không tìm được ai? Không biết gia đình và đơn vị liệt sĩ này ở đâu? Chị đành trở về đêm không sao ngủ được, sáng hôm sau đi tiếp, những cuộc hành trình đi tìm đồng đội gian nan vất vả lắm, phải đi nhiều nơi, nhiều lần 7, 9 lần, có khi phải điện thoại hoặc đưa lên mạng nhờ xác nhận và có đủ điều kiện theo qui định, khi viết và gửi phiếu cung cấp thông tin cho DA.1237, DA.515 cơ quan chức năng quy tập về nghĩa trang. 2014 – 2023 chị đã gửi phiếu quy tập được 11 hài cốt liệt sĩ, Trà Vinh, Vĩnh Long. Đơn vị trung đoàn 1, U Minh quân khu 9 và trung đoàn 3 quân khu 9, bộ đội phía Nam cũng như phía Bắc.
Chị đã kiên trì và bền bỉ gửi các công văn trường hợp của liệt sĩ Trịnh Văn Bê quê Phan Thiết, Bình Thuận hy sinh ngày 13/10/1969 tại Quới An, Vũng Liêm; sau 54 năm, với công sức gần 8 năm với nhiều công văn từ 2015 đến 19/04/2023 gia đình đã tìm được mộ của liệt sĩ, gia đình nghèo quá không có tiền để chuyển hài cốt liệt sĩ về quê. Chị vận động các nhà hảo tâm hỗ trợ toàn bộ chi phí bốc và chuyển an táng ở quê nhà. Gia đình vui mừng và cảm ơn sâu sắc đến Vĩnh Long, trong đó có chị.
Chị cũng vận động và xin các cơ quan như: TW hội-VP-phía Nam, Đài phát thanh truyền hình Vĩnh Long, Tỉnh đội Vĩnh Long, Nhà hàng Đức Phát Hoàng Gia, Hội đồng đội kháng chiến TĐ3, QK9, Bảo Việt Vĩnh Long, Ban quản lý Khu công nghiệp Vĩnh Long, Ban liên lạc đoàn 9901 Cửu Long, Hãng nước mắm Hoà Hiệp, Mobiphone, công ty xây dựng Phương Anh và cá nhân trong và ngoài tỉnh. Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam tặng căn nhà tình nghĩa cho con liệt sĩ Nguyễn Văn Khiêu, ở xã Tân An Luông 60 triệu và 6 sổ tiết kiệm cho vợ và con liệt sĩ trị giá 5 đến 10 triệu số tiền 45 triệu, tặng quà các gia đình liệt sĩ ở Vĩnh Long gần 150 triệu, 20 gia đình liệt sĩ 2 huyện Tam Bình, Trà Ôn mỗi gia đình 1 triệu.
Chị Nguyễn Ngọc Lài trong lễ đón nhận hài cốt liệt sĩ
Phối hợp với Sư bà Ni Trưởng: Thích Nữ Trí trụ trì chùa Long Khánh TP.Vĩnh Long kêu gọi các nhà hảo tâm và hỗ trợ tới các gia đình liệt sĩ, gia đình chính sách trong và ngoài tỉnh các quà trị giá 152 triệu, Gặp gỡ và chia sẽ các gia đình liệt sĩ phía Bắc, trong Nam tổng số tiền 447 triệu.
Ngoài ra, chị Lài còn kết hợp với anh Huỳnh Văn Thi hội viên hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Bình Phước gửi danh sách liệt sĩ nghĩa trang tỉnh Bình Phước có liệt sĩ ở 13 tỉnh đồng bằng hy sinh, tìm 49 mộ, chị thức đêm viết từng lá thư gửi cho Ban Thương Binh và Uỷ Ban các xã có liệt sĩ tìm được 9 trường hợp, Trà Vinh, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Bình Thuận, Hải Dương, Bắc Giang, Đồng Nai.
Chị là một tấm gương tiêu biểu để thế hệ trẻ học hỏi và làm theo, một tấm lòng yêu thương đồng đội, chị làm việc thiện không lương cho hội HTGĐLS tỉnh Vĩnh Long, chị Tư vấn, hỗ trợ các gia đình liệt sĩ còn thiếu thông tin, hồ sơ 290, 62, 42 và các hồ sơ tồn động sau chiến tranh, chị hướng dẫn cho các gia đình đến cơ quan chức năng để các gia đình đỡ tốn kém tiền bạc và thời gian từ các tỉnh phía Nam – Điện thoại và trực tiếp tư vấn tới 1551 trường hợp có 34 trường hợp chính sách, giúp 02 gia đình thân nhân LS thử AND…
Chị Lài là phụ nữ nhưng lúc nào cũng nghĩ đến các anh chị đã hy sinh, cho chị có được ngày hôm nay. Như Bác Hồ nói “cơm chúng ta ăn, áo chúng ta mặc, vật dụng chúng ta xài đều là xương là máu của các anh hùng liệt sĩ, chúng ta nhớ, không được quên”
Ảnh và bài: Trọng Nghĩa