Sinh ra trong một gia đình truyền thống cách mạng, tuổi thiếu niên Phan Ngọc Nhân đã tham gia làm giao liên và sau đó thoát ly gia đình cầm súng đánh giặc. Năm 26 tuổi, anh được cấp trên chuyển công tác về Ban An ninh Quảng Đà. Đầu năm 1965, Quảng Đà trở thành địa bàn chiến lược trọng điểm, Mỹ – ngụy tập trung đánh phá ác liệt trên nhiều mặt nhằm cứu vãn tình thế.
Trước tình hình đó, để hỗ trợ cho quần chúng nổi dậy diệt ác, phá kìm, Tỉnh ủy Quảng Đà ra chỉ thị thành lập Đội Trinh sát vũ trang nhằm đánh thọc sâu vào thành phố, thị xã đánh vào các cơ quan đầu não của giặc. Tháng 4/1965, Đội trinh sát vũ trang Quảng Đà được thành lập, đồng chí Phan Ngọc Nhân được cử làm đội trưởng.
Trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí đã tham gia chiến đấu gần 100 trận, tiêu diệt và làm bị thương 200 tên giặc, phần lớn là những tên ác ôn, nguy hiểm gây ra nhiều nợ máu với nhân dân…Để đánh địch có hiệu quả, đồng chí Phan Ngọc Nhân đã cùng đội trinh sát phải 12 lần cải trang lính ngụy, 7 lần cải tranh thành cảnh sát, 3 lần cải trang dân thường và các vai khác để tìm cách lọt sâu vào hang ổ địch, táo bạo diệt chúng một cách nhanh gọn. Tiêu biểu như trận diệt tên Lư, Đồn trưởng Đồn Gành, Hội An, đây là một trong số ác ôn khét tiếng đã sát hại rất nhiều cán bộ cách mạng.
Tên Lư rất xảo quyệt, luôn cảnh giác đề phòng nên đi đâu hắn cũng mang theo 4 “đệ tử” phòng vệ và kè kè bên mình khẩu súng ngắn. Biết được điều này, Phan Ngọc Nhân trực tiếp khảo sát địa bàn, xây dựng cơ sở, nắm quy luật đi lại, ăn ở của tên Lư. Đêm 20/5/1965, sau khi bố trí 2 đồng đội hỗ trợ vòng ngoài, một mình anh bí mật phục kích tên Lư tại đống rác gần giếng Bộng. Như thường lệ, mỗi buổi sáng tên Lư thường dẫn bọn đàn em đến đây. Nào ngờ, sáng hôm sau, tên Lư lại không xuất hiện như mọi ngày. Phan Ngọc Nhân thu mình nằm im trong đống rác hôi thối dưới trời nắng nóng, cắn răng chịu đựng kiến lửa bu đốt sưng cả mình mẩy. Đến giữa trưa thì tên Lư lò mò dẫn xác tới, hắn đi cùng 6 tên lính ra giếng Bộng tắm. Chờ cho bọn chúng đến gần Phan Ngọc Nhân lập tức xông ra, chĩa thẳng khẩu súng K50 vào tên ác ôn, hô to: “Diệt tên Lư ác ôn!”. Cả tên Lư và bọn lính đi theo điếng hồn, không kịp phản ứng… Sau khi tên Lư bị diệt, bọn giặc hoang mang lo lắng, không còn manh động như trước, phong trào cách mạng địa phương tiếp tục được dâng cao.
Cuối tháng 3/1967, đồng chí Phan Ngọc Nhân cùng đồng đội tổ chức trận đánh vào cơ quan Tỉnh bộ Quốc dân đảng Quảng Nam do tên Bùi Quang Sạn cầm đầu. Hồi đó, Bùi Quang Sạn là Ủy viên TW Quốc dân đảng, phụ trách xứ bộ miền Trung, trực tiếp chỉ huy Tỉnh bộ Quốc dân đảng Quảng Nam, cùng đồng bọn điên cuồng chống phá cách mạng. Phan Ngọc Nhân chỉ huy 8 chiến sĩ cải trang lọt vào Hội An. Đợi đến 0h15′ ngày 31/3/1967, các anh bất ngờ dùng thủ pháo, lựu đạn và B40 tấn công vào cơ quan Tỉnh bộ Quốc dân đảng và nhà tên Sạn, tiêu diệ 40 tên Quốc dân đảng, 1 trung đội địch, thu 5 gùi tài liệu quan trọng về tổ chức Quốc dân đảng tại Quảng Nam.
Đặc biệt, trận đánh vào cơ quan Dân ý vụ, cơ quan USOM của giặc tại Hội An vào ngày 23/2/1969, đây là trận chiến đấu cuối cùng của đồng chí Phan Ngọc Nhân.
Trước tình hình địch đánh phá ác liệt cơ sở cách mạng, lực lượng ta tại Hội An bị đánh bật ra ngoài, phong trào quần chúng bị lắng xuống, An ninh Quảng Đà đã chỉ đạo cho đội Trinh sát vũ trang tỉnh phải tìm mọi cách tấn công vào Hội An nhằm vực dậy phong trào cách mạng, tạo điều kiện cho các lực lượng khác phát triển. Nhận nhiệm vụ, Đội trưởng Phan Ngọc Nhân đã họp toàn đội, phân tích tình hình, bàn biện pháp đánh địch. Sau khi nắm chắc tình hình, phân tích thế mạnh của ta, ngày 21/2/1969, toàn đội tổ chức tuyên thệ, thực tập phương án đề ra, 8 đồng chí trong đội tham gia trận đánh, chi làm 2 tổ kiểm tra chất nổ, vũ khí rồi di chuyển từ Xuyên Thọ (Duy Xuyên) đến địa điểm tập kết.
Đúng 0 giờ ngày 23/2/1969, cơ sở nội tuyến phát hỏa, lực lượng ta tiến lên dùng lựu đạn, thủ pháo tiêu diệt 30 tên ở cơ quan Dân ý vụ. Một số tiên địch còn ở trên gác dùng trung liên bắn xối xả vào đội hình ta, đồng chí Phan Ngọc Nhân ra lệnh dùng B40 tiêu diệt địch, đến 1h15 ta đã làm chủ toàn bộ cơ quan này. Khi công việc sắp hoàn thành thì địch huy động lực lượng đánh chặn đường rút lui của ta. Đồng chí Phan Ngọc Nhân chỉ huy đánh trả, tiêu diệt 40 tên, đồng thời khẩn trương khai thác và phóng thích 40 tên bị ta bắt sống.
Địch phản kích lần thứ 2 cũng bị ta đánh bật ra, chúng lại tổ chức đợt thứ 3 với quy mô lớn hơn, gồm: 9 xe bọc thép, 1 trung đội lính Nam Triều Tiên, 1 đại đội ngụy tấn công vào đội trinh sát. Phan Ngọc Nhân cùng các trinh sát chống trả quyết liệt. Cầm cự hơn 4 giờ đồng hồ thì đạn gần hết, Phan Ngọc Nhân ra lệnh cho toàn đội rút lui, một mình anh trụ lại cản địch. Tuy đã bị thương, nhưng anh vẫn gắng sức dùng một lúc 2 khẩu súng và lựu đạn thu được của giặc đánh trả lại chúng. Cho đến lúc hết đạn, anh đập gãy súng và anh dũng hy sinh…
Tinh thần chiến đấu dũng cảm mưu trí, sẵn sàng hy sinh vì độc lập, tự do cho Tổ quốc của đồng chí Phan Ngọc Nhân mãi mãi đi vào lịch sử, tô thắm thêm truyền thống của Công an nhân dân Việt Nam. Đồng chí được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba và nhiều Huân, Huy chương khác. Ngày 6/6/1976, liệt sỹ Phan Ngọc Nhân được Hội đồng Chính phủ lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân.
Đức Lâm – Văn Khoa
(Theo ĐangbôĐà Năng.vn)