Liệt sĩ Nguyễn Trọng Tuệ sinh năm 1939, quê xã Vạn Thắng, Ba Vì Hà Tây thuộc đơn vị C715, Quân khu 6, hy sinh tháng 2/1968 tại Di Linh, Lâm Đồng. Sau một thời thời gian tìm kiếm không hiệu quả, phía gia đình liệt sĩ có giấy uỷ quyền cho Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ (Hội HTGĐLS) Việt Nam tìm kiếm giúp. Gần một năm kết nối thông tin với thân nhân, tháng 4/2023, tôi (tác giả) cùng phóng viên Chương trình ” Đi tìm Đồng đội” thuộc Trung tâm Phát thanh – Truyền hình Quân đội có chuyến đi Lâm Đồng để xác minh thông tin về liệt sĩ.
Ngày 26 Tết Nguyên đán Giáp Thìn, Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội HTGĐLS Việt Nam, cùng đoàn công tác đến trao Giấy báo mộ của liệt sĩ Nguyễn Trọng Tuệ cho bà Đỗ Thị So.
Trong chuyến đi đó, đoàn công tác chúng tôi đã phát hiện tại nghĩa trang liệt sĩ huyện Di Linh Lâm Đồng có ngôi mộ liệt sĩ Nguyễn Trạng Tuệ, quê quán huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây. Nhưng, khi tra cứu hồ sơ thì biết đó là liệt sĩ Nguyễn Trọng Tụê quê ở xã Vạn Thắng, huyện Ba Vì, tỉnh Hà Tây. Tôi đã gửi toàn bộ thông tin tới chị chị Nguyễn Thị Vân, cán bộ thuộc Chi hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ huyện Ba Vì nhờ xác minh và tìm thân nhân liệt sĩ.
Khi tìm được gia đình liệt sĩ, thì mới biết, bà Đỗ Thị So (sinh năm 1942), vợ liệt sĩ Nguyễn Trong Tuệ là người cùng xã Vạn Thắng. Khi ông Nguyễn Trọng Tuệ hy sinh, thì bà Đỗ Thị So mới 26 tuổi; hai ông bà có 1 người con trai được 4 tuổi.
Ngày 10/4/2024, Hài cốt liệt sĩ Nguyễn Trọng Tuệ được đưa về tới sân bay Nội Bài, Hà Nội.
Bà Đỗ Thị So ở vậy nuôi con khôn lớn và xây dựng gia đình. Năm ngoài 40 tuổi thì anh bị bạo bệnh rồi qua đời, để lại cho bà 3 người cháu nội: 2 trai, 1 gái. Tai hoạ lại ập đến, con dâu bà sau đó ít năm cũng bị bệnh trọng cũng qua đời. Bà Đỗ Thị So lại bới đất, lật cỏ nuôi ba cháu khôn lớn, trưởng thành dựng vợ, gả chồng cho các cháu. Thương chồng, nhớ con bà Đỗ Thị So đã khóc cạn nước mắt, dẫn đến bị mù lòa.
Để đón được hài cốt liệt sĩ về quê nhà, phía Hội HTGĐLS Việt Nam phải mất gần 6 tháng trời làm việc với các cơ quan chức năng, lo các thủ tục. Hội giúp phía gia đình làm mọi thủ tục với các cơ quan chức năng của tỉnh Lâm Đồng và có sự giúp đỡ của đồng chí Lê An Thành – quân nhân đang tại chức tận tình giúp đỡ từ khi gia đình đến sân bay Liên Khương, TP Đà Lạt, cho đến khi hài cốt liệt sĩ và thân nhân lên máy bay ra sân bay Nội Bài. Được biết, mặc dù Hội HTGĐL Việt Nam đã liên hệ với Tổng công ty đường sắt miễn giảm phí khi đưa đón liệt sĩ từ Nam ra Bắc và ngược lại. Song, vì từ Lâm Đồng để đi được bằng xe lửa ra Hà Nội không thuận lợi, nên gia đình quyết định đi bằng máy bay.
Bà Đỗ Thị So bên hài cốt của chồng.
Khi hài cốt liệt sĩ Nguyễn Trọng Tuệ được đưa từ miền Nam ra Sân bay Nội Bài, bà Đỗ Thị So đứng ngồi không yên, chỉ mông sớm “gặp lại ông!” Được biết, hoàn cảnh khó khăn của gia đình liệt sĩ, nhà cửa chật hẹp, căn nhà cấp bốn, 3 gian chính, còn nơi ở của bà là phần làm nối ra khoảng vài mét vuông. Cảm thông với hoàn cảnh của gia đình, lãnh đạo Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam điều xe ra sân bay Nội Bài đón hài cốt liệt sĩ đưa về quê hương.
13h15 ngày 10/4/2024, hài cốt liệt sĩ được chuyển về tới gia đình, biết ông đã về tới nhà, bà Đỗ Thị So nhờ các cháu dắt ra cổng đón, chờ. Bà quờ quạng tìm, đặt tay lên thùng xốp đựng hài cốt, bà không khóc mà chỉ hỏi: “Còn gì không?”. Mọi người như hiểu ý bà nên trả lời: “ Còn nhiều xương ống và răng bà ạ!”. Rồi bà đòi vào nhà, đợi mọi người làm các thủ tục, sắp xếp đặt hài cốt ông ở vị trí trang trọng nhất giữa nhà, mới oà lên khóc chồng.
Bài và ảnh: Trần Thị Oanh Lan