Đến Bảo tàng của Quân chủng Phòng không – Không quân (PK-KQ) có một ô trưng bày các di vật của liệt sĩ Phan Đăng Cát như: Chứng minh thư Quân đội, ba lô, tư trang cá nhân và giấy nghỉ phép mà anh được về nghỉ đúng vào ngày diễn ra trận đánh ngày 5-8-1964. Tìm hiểu lịch sử Trung đoàn 280 và đồng đội của liệt sĩ cùng tham gia trận đánh ngày 5-8-1964 chúng tôi được biết liệt sĩ Phan Đăng Cát sinh ngày 8-4-1941 tại thôn Trung Mỹ, xã Hưng Tân, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Phan Đăng Cát là con trai cả trong một gia đình có 7 chị em; năm 1961 nhập ngũ và được biên chế vào Trung đoàn Pháo phòng không 280, trở thành Trung sĩ rồi khẩu đội trưởng khẩu đội 8, Trung đội 2, Đại đội 138 pháo trung cao.
Năm 1963, Phan Đăng Cát vừa tròn 23 tuổi cưới vợ là người cùng xã. Chưa được một tuần sau đám cưới Phan Đăng Cát phải trở lại đơn vị. Lúc bây giờ có nhiều dấu hiệu dự báo không quân Mỹ sẽ đánh phá miền Bắc. Đơn vị Phan Đăng Cát có nhiệm vụ bảo vệ Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, phải thường xuyên trực chiến nên từ đó Phan Đăng Cát không có điều kiện về thăm mẹ, thăm vợ. Đến ngày 5-8-1964 Phan Đăng Cát được đơn vị cho về nghỉ phép. Trưa hôm đó, sau khi ăn xong bữa cơm cùng anh em đơn vị, nhận giấy nghỉ phép và tiêu chuẩn quà phép, gói ghém ba lô, đang chuẩn bị rời đơn vị về quê thì tiếng còi báo động vang lên. Một tốp máy bay địch tấn công vào thành phố Vinh với các mục tiêu: Kho xăng Hưng Hòa, cảng Bến Thủy và các trận địa pháo phòng không. Phan Đăng Cát bỏ ba lô, lao ra trận địa, chiến đấu cùng anh em đại đội đánh trả quyết liệt lũ cướp trời. Sau hơn 30 phút chiến đấu, hai chiến A.4D phải đền tội. Trận đánh hôm đó bắn rơi hai chiếc máy bay của quân và dân thành phố Vinh làm nức lòng anh em đại đội. Trước khả năng máy bay địch sẽ mở đợt oanh kích mới, Phan Đăng Cát đã xin phép ở lại không đi phép nữa, chia quà phép cho anh em liên hoan rồi ra trực tiếp chỉ huy khẩu đội chiến đấu cùng đại đội.
 |
|
Trận địa pháo 88mm Tiểu đoàn 217 tham gia đánh thắng trận đầu. Nguồn: tư liệu ảnh Bảo tàng Phòng không – Không quân.
|
Đúng như dự đoán, 16 giờ 30 , máy bay địch đánh phá khu vực Vinh – Bến Thủy lần thứ hai. Đợt này, địch sử dụng 8 chiếc A.4D đánh “trả đũa” các trận địa pháo cao xạ của ta. Qua trận đánh đầu tiên, chúng phát hiện ra trận địa pháo trung cao của Đại đội 138 nằm ngay phía trước đội hình chiến đấu ở phía bờ Nam sông Lam, khả năng bắn máy bay thấp hạn chế, không có súng máy phòng không bảo vệ, các lực lượng phòng không khác ở bờ Bắc lại bố trí xa, khả năng chi viện hạn chế nên lần này chúng tập trung áp chế trận địa. Thủ đoạn của chúng là bay thấp, phóng rốc két và bắn đạn 20 ly vào trận địa, sau đó cất cao ngoặt nhanh ra biển để tránh đạn cao xạ. Trận địa Đại đội 138 bị trúng gần 100 quả rốc két, anh em pháo thủ thương vong khá nhiều. Tuy vậy, các anh vẫn kiên trì bám trận địa, bình tĩnh đánh trả. Riêng Phan Đăng Cát, với vai trò là khẩu đội trưởng, với lá cờ chỉ huy trên tay, mắt dõi theo từng chiếc máy bay địch để hạ quyết tâm chính xác bắn đúng thời cơ. Hai lần bị thương do mảnh rốc két, lần thứ nhất một mảnh găm vào cánh tay, lần thứ hai găm vào đùi anh tự băng bó vết thương. Mặc dù đứng không vững nhưng Phan Đăng Cát vẫn tựa lưng vào công sự nén đau động viên chỉ huy đồng đội bình tĩnh tiếp tục chiến đấu. Lần bị thương thứ ba, quả róc két nổ cạnh công sự, một mảnh găm vào bụng anh vẫn dõng dạc hô lớn: “Tiếp tục chiến đấu để bảo vệ quê hương Bác, quyết đánh đến cùng”. Do vỡ vết thương quá nặng, máu ra nhiều nên Phan Đăng Cát đã anh dũng hy sinh ngay trên trận địa của quê hương Bác Hồ khi trên tay còn nắm chắc lá cờ chỉ huy. Lúc đó Phan Đăng Cát mới 24 tuổi đời, 3 tuổi quân. Lá cờ Phan Đăng Cát cầm chỉ huy trong trận đánh ngày 5-8-1964 hiện đang được lưu giữ trang trọng trong Bảo tàng lịch sử quân sự Việt Nam như một chứng tích oai hùng của trận đấu đánh thắng không quân Mỹ. Trong Bảo tàng của Quân chủng Phòng không – Không quân dành hẳn một ô trưng bày các di vật của liệt sĩ Phan Đăng Cát; anh mãi mãi ra đi trong chiến công đầu ngày 5-8-1964. Khẩu đội 8, Trung đội 2, Đại đội 138 và một số đại đội của Trung đoàn 280 trong trận chiến đấu đó đã bắn rơi 3 máy bay Mỹ góp phần cùng chiến thắng chung của quân dân miền Bắc hạ 8 chiếc trong ngày đầu tiên đế quốc Mỹ mở cuộc tiến công bằng không quân vào miền Bắc nước ta.
Bác Hoàng Thước – Chủ tịch UBMTTQ phường Hưng Phúc, nguyên là Tham mưu trưởng Trung đoàn 280, đồng đội của liệt sĩ Phan Đăng Cát cho biết: “Trong đời thường anh Cát là một người hiền lành, ít nói nhưng trận đánh hôm đó, khí thế của anh tiếp thêm sức mạnh cho anh em chiến sĩ trong đại đội để bắn rơi thêm một chiếc máy bay Mỹ”.
Tháng 12-1964 xét thành tích của liệt sĩ Phan Đăng Cát, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh truy tặng Huân chiến công hạng nhất cho liệt sĩ Phan Đăng Cát.
Với Quân chủng PK-KQ, gương hy sinh của liệt sĩ Phan Đăng Cát luôn là bài học giáo dục truyền thống quý giá cho thế hệ trẻ của Quân chủng PK-KQ hôm nay. Trong lòng người thân, đồng đội và thế hệ trẻ hôm nay, Phan Đăng Cát vẫn còn sống mãi, tên anh luôn được nhắc đến trong các trang viết về lịch sử Quân chủng PK-KQ, trong các dịp kỷ niệm chiến thắng trận đầu 5-8-1964 hàng năm. Anh là tấm gương sáng chói lọi của người chiến sĩ PK-KQ Việt Nam dũng cảm, kiên cường trước bom đạn của không quân Mỹ, góp phần làm nên biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam.
Nguồn : qdnd.vn