Nêu quan điểm tại hội thảo, TS Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho biết, theo số liệu thống kê, đến nay Việt Nam có khoảng gần 1 triệu doanh nghiệp tư nhân, 5 triệu hộ kinh doanh cá thể (không tính hộ nông dân), đóng góp khoảng hơn 50% GDP, tạo ra hơn 40 triệu việc làm (chiếm khoảng 82% tổng số lao động trong nền kinh tế).

TS Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng.

Tuy nhiên, sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân vẫn không đạt được như kỳ vọng. TS Nguyễn Đức Kiên đưa ra hai nguyên nhân chính:

Thứ nhất, về phía Nhà nước, hệ thống bộ máy quản lý của các bộ và chính quyền địa phương chưa thực sự đổi mới sang theo mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; việc quản lý của các bộ vẫn nặng về cơ chế xin cho, can thiệp trực tiếp vào việc quản lý và huy động nguồn vốn của các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, bộ máy quản lý nhà nước cấp tỉnh là nơi đại diện cho nhà nước nắm giữ nguồn lực quan trọng cho đất nước như đất đai vẫn quản lý theo hình thức xin cho mà chưa lấy mục tiêu quản lý vì hiệu quả và sự phát triển của đất nước.

Ngay cả Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước kia) là cơ quan chủ quản của Tổng cục Thống kê cũng không công bố chính thức đóng góp cụ thể mà chỉ công bố gộp về khối kinh tế ngoài nhà nước, làm cho việc hoạch định chính sách thường mông lung, không cụ thể, làm giảm hiệu quả của chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Thứ hai, với khối kinh tế ngoài Nhà nước, đa số là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh cá thể nên hiệu quả sản xuất kinh doanh và khả năng tham gia vào chuỗi giá trị sản phẩm là thấp. Chỉ có một số ít doanh nghiệp vươn lên quy mô toàn quốc và khu vực như VinGroup, Sun Group, Hòa Phát, Thaco Trường Hải, ….

Các đại biểu dự hội thảo.

Theo TS Kiên, nguyên nhân chính bởi các doanh nghiệp đều bắt nguồn từ quy mô gia đình, phương thức quản trị lạc hậu; khả năng huy động vốn hạn chế; không đủ kiến thức, nguồn nhân lực để nắm bắt, tiếp thu công nghệ mới…

TS Nguyễn Đức Kiên cũng đưa ra một số giải pháp, bao gồm: Xây dựng và tổ chức thực hiện Nghị quyết, trong đó nhấn mạnh vào cách tổ chức triển khai thực hiện phải đổi mới; đẩy mạnh cải cách môi trường đầu tư.

“Quan trọng nhất là phải thay đổi nhận thức của xã hội đối với kinh tế tư nhân, trong đó Nhà nước phải có cái nhìn cởi mở hơn và phải có trách nhiệm bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân trước những dư luận không chính đáng. Nhưng về phía doanh nghiệp cũng phải tự mình từ bỏ tư duy phi chính thức mà thực hiện quản trị doanh nghiệp hiện đại”, TS Nguyễn Đức Kiên nhấn mạnh.

Quan trọng nhất là phải thay đổi nhận thức của xã hội đối với kinh tế tư nhân, trong đó Nhà nước phải có cái nhìn cởi mở hơn và phải có trách nhiệm bảo vệ doanh nghiệp, doanh nhân trước những dư luận không chính đáng. Nhưng về phía doanh nghiệp cũng phải tự mình từ bỏ tư duy phi chính thức mà thực hiện quản trị doanh nghiệp hiện đại.

TS Nguyễn Đức Kiên

Chia sẻ tại hội thảo, PGS, TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam đặc biệt nhấn mạnh vai trò của kinh tế tư nhân trong giai đoạn mới. Theo ông, nằm trong sứ mệnh chung của kinh tế thị trường, kinh tế tư nhân là lực lượng nền tảng, quyết định; đồng thời cũng là lực lượng chủ yếu sáng tạo ra của cải vật chất; sáng tạo năng lực phát triển cho con người, bao gồm khoa học-công nghệ hay lực lượng sản xuất tiên tiến. Ngoài ra, kinh tế tư nhân còn tạo ra hệ thống kinh tế toàn cầu.

PGS, TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam.

“Kinh tế thị trường với lực lượng quyết định là kinh tế tư nhân có sứ mệnh giải quyết vấn đề phát triển của nhân loại”, PGS, TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh.

Dẫn chứng các thí dụ phát triển kinh tế tư nhân tại một số quốc gia, vùng lãnh thổ tại châu Á, PGS, TS Trần Đình Thiên lưu ý, kinh tế tư nhân phải được Nhà nước hỗ trợ, tạo điều kiện, dẫn dắt để “tạo thành những xương sống, những ‘gương mặt’ cạnh tranh mạnh trên thế giới”. Ở đây, vai trò hỗ trợ và kiến tạo của Nhà nước là vô cùng quan trọng.

Quang cảnh hội thảo.

Để làm được điều này, ông kiến nghị cần giải phóng lập trường quan điểm, thay đổi từ tư duy tới chế độ, chính sách; qua đó giúp kinh tế tư nhân thực sự trở thành đòn bẩy của xã hội thịnh vượng. Ngoài ra, rất cần có một chiến lược phát triển lực lượng doanh nghiệp Việt, trong đó yêu cầu doanh nghiệp có những năng lực, phẩm chất mới, đặc biệt là tính sáng tạo. Phải có các hệ thống luật mới để khuyến khích doanh nghiệp.

Về phía mình, các doanh nghiệp tư nhân cũng không thể chỉ ngồi chờ mà cần cùng hành động, cùng đi lên.

TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ Quốc gia phát biểu tại hội thảo.

TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính-tiền tệ Quốc gia phân tích, kinh tế tư nhân Việt Nam là kinh tế ngoài Nhà nước, gồm 3 thành phần chính: Doanh nghiệp tư nhân, Doanh nghiệp cá thể và Kinh tế tập thể (hợp tác xã). Tại Đại hội Đảng VI năm 1986, kinh tế tư nhân được chính thức công nhận là một thành phần kinh tế của kinh tế xã hội chủ nghĩa.

Chuyên gia nhấn mạnh số liệu đáng chú ý: Ước tính có 5,2 triệu hộ kinh doanh phi nông nghiệp đến hết năm 2024 (đến hết năm 2020, quy mô vốn kinh doanh bình quân của hộ kinh doanh đã tăng gấp 3 lần năm 2007; quy mô tài sản tăng gấp 2,8 lần); trong đó, còn 3,1 triệu hộ kinh doanh chưa đăng ký!

Kinh tế tư nhân đóng góp 85% việc làm trong nền kinh tế, trong đó doanh nghiệp tư nhân thu hút 9,1 triệu lao động; hộ kinh doanh có 9,1 triệu lao động; hợp tác xã có 163 nghìn lao động.

TS Cấn Văn Lực phát biểu tại hội thảo.

Bất cập ảnh hưởng tới phát triển kinh tế tư nhân

TS Cấn Văn Lực chỉ ra những tồn tại, bất cập chính của phát triển kinh tế tư nhân hiện nay:

Đầu tiên, kinh tế tư nhân chưa đạt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu theo Nghị quyết 10/NQ-TW (2017) và Nghị quyết 45/2023/NQ-CP; nhiều doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh chưa “chịu lớn”; đóng góp trong GDP vẫn chỉ xoay quanh 50%, từ 47,2% năm 2005, hay 50% từ 2011. Tiếp đó, quy mô doanh nghiệp tư nhân còn nhỏ, năng lực cạnh tranh, chất lượng nguồn nhân lực, trình độ công nghệ, mức độ tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu còn nhiều hạn chế…

“Ngoài ra, các doanh nghiệp tư nhân gặp khó khăn trong tiếp cận đất đai, vốn, cải tiến công nghệ, chương trình/dự án trọng điểm quốc gia. Quản trị doanh nghiệp tư nhân còn hạn chế, điều hành chủ yếu là dựa vào kinh nghiệm, chưa qua đào tạo và ít người có bằng cấp chuyên môn. Quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh còn chậm. Đóng góp của hộ kinh doanh vào ngân sách nhà nước còn hạn chế…”, TS Cấn Văn Lực nhận định.

Nguyên nhân của những hạn chế

Về nguyên nhân của những hạn chế này, TS Cấn Văn Lực chỉ ra 3 nguyên nhân khách quan, bao gồm: Kinh tế thế giới và trong nước còn nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh, xung đột, cạnh tranh thương mại-công nghệ, gián đoạn chuỗi cung ứng, bảo hộ thương mại, thiên tai, lũ lụt; Sức ép cạnh tranh ngày càng lớn từ các tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp bên ngoài; Các quy định, tiêu chuẩn khắt khe hơn về xanh hóa, bảo vệ môi trường, nguồn gốc xuất xứ…

Cùng với đó là 7 nguyên nhân chủ quan, bao gồm: Tư duy, nhận thức và quan điểm của cơ quan quản lý còn chưa đúng, chưa chuẩn; Môi trường đầu tư-kinh doanh vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thực sự bình đẳng (giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước…);

“Ngoài ra, quá trình chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp siêu nhỏ còn nhiều thủ tục phức tạp, chưa có cơ chế hỗ trợ. Tư duy, tầm nhìn, kiến thức, quản trị và sự chủ động của doanh nghiệp, hộ kinh doanh còn nhiều hạn chế. Nguồn lực về tài chính, công nghệ, nhân lực còn hạn chế so với yêu cầu đầu tư phát triển. Khả năng liên kết giữa các khối doanh nghiệp, giữa doanh nghiệp tư nhân lớn và doanh nghiệp vừa và nhỏ còn yếu. Thiếu kết nối giữa doanh nghiệp với các tổ chức hỗ trợ đổi mới sáng tạo, viện nghiên cứu, đào tạo…”, TS Cấn Văn Lực nêu rõ.

Các đại biểu dự hội thảo.

8 kiến nghị, giải pháp “đột phá”

Đề giải quyết những bất cập trên, TS Cấn Văn Lực trình bày nhóm 8 giải pháp: Đầu tiên, cần thống nhất, nhất quán về tư duy “đột phá”; thay đổi quan điểm và nhận thức về vai trò và vị trí của khu vực kinh tế tư nhân; coi khu vực này là động lực quan trọng nhất trong tăng trưởng kinh tế, là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tiếp đó, Nhà nước cần đẩy nhanh hoàn thiện thể chế, tạo môi trường đầu tư – kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế; hết sức quan tâm khâu thực thi.

Hộ kinh doanh cần thúc đẩy quá trình chuyển đổi thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Nhà nước tạo thuận lợi hóa quá trình tiếp cận đất đai, tài chính, công nghệ mới. Giải phóng nhanh các nguồn lực đang bị treo, tồn đọng, lãng phí; Tăng cường thông tin, truyền thông về vai trò của kinh tế tư nhân, về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, thông tin thị trường, đối tác, dự báo, bối cảnh…;

Cùng với đó, xây dựng, chuẩn hóa thông tin, số liệu thống kê, báo cáo về các khu vực kinh tế nói chung và kinh tế tư nhân nói riêng để phục vụ quá trình ra quyết sách, quản trị và điều hành quốc gia.

Bản thân doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh cần đổi mới tư duy quản trị, bài bản, minh bạch, có tầm nhìn, chiến lược nhiều hơn; đặc biệt luôn nhận thức, hành động gắn với đạo đức kinh doanh, trách nhiệm xã hội và thượng tôn pháp luật.

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, đồng chí Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, chiến lược Trung ương nêu rõ, qua 40 năm đổi mới, quan điểm, chủ trương của Đảng về kinh tế tư nhân đã được nhận diện rõ và đúng đắn, theo đó khẳng định kinh tế tư nhân tới nay được xác định là một động lực quan trọng của nền kinh tế và được khuyến khích phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực mà pháp luật không cấm.

Khu vực kinh tế tư nhân đã trở thành khu vực đông đảo nhất, đóng góp lớn nhất cho nền kinh tế Việt Nam. Cụ thể, khu vực này chiếm khoảng 98% tổng số doanh nghiệp, đóng góp 30% thu ngân sách, hơn 50% GDP, trên 56% tổng vốn đầu tư và tạo việc làm cho 85% lực lượng lao động.

Đồng chí Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, chiến lược Trung ương phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: THẾ DƯƠNG)

Nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn như Vingroup, Masan, Sun Group, Vietjet, Thaco, TH… đã vươn tầm khu vực và thế giới, trở thành những thương hiệu mang lại niềm tự hào cho người dân Việt Nam; cùng với đó là lực lượng hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể trải rộng ở tất cả các địa bàn trong cả nước.

Tuy nhiên, đồng chí Thái Thanh Quý cũng chỉ rõ những hạn chế và thách thức của khu vực kinh tế tư nhân, trong đó, vẫn còn nhiều rào cản, quy định, thủ tục hành chính từ phía cơ quan nhà nước gây khó khăn, tốn kém và giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Tư duy kinh doanh của nhiều doanh nghiệp tư nhân còn hạn chế, chưa chú trọng đến đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, thậm chí vẫn đang còn tình trạng doanh nghiệp “không muốn lớn, không chịu lớn”, đặc biệt là lực lượng hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể bởi sự ràng buộc, lo ngại về quy định, thủ tục đặt ra…

Để có thể thực sự giải quyết, tháo gỡ được các điểm nghẽn và phát huy được tiềm năng, sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân thời gian tới, đồng chí nhấn mạnh cần tạo tinh thần đổi mới, khí thế mới và sự hứng khởi trong toàn xã hội về việc vươn lên của nền kinh tế, coi đây là cơ hội lịch sử không thể chậm trễ hơn để thực hiện điều này.

Thứ hai, cần xác định đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện thể chế là yếu tố cốt lõi, đóng vai trò dẫn dắt, xuyên suốt để tạo nên đột phá trong phát triển của vực kinh tế tư nhân thời gian tới. Trong đó cần thực hiện cuộc cách mạng về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhanh chóng, tạo điều kiện thuận lợi và môi trường thông thoáng nhất cho mọi thành phần kinh tế, trong đó có kinh tế tư nhân phát triển, xóa bỏ các rào cản gia nhập và rút khỏi thị trường; tạo điều kiện tiếp cận thuận lợi và bình đẳng của kinh tế tư nhân với các thành phần kinh tế khác về các nguồn lực, đặc biệt là vốn, tài nguyên và nguồn lực dữ liệu…

Thứ ba, xây dựng chiến lược phát triển rõ ràng cho các nhóm chủ thể trong khu vực kinh tế tư nhân, từ doanh nghiệp lớn đến vừa và nhỏ, cũng như các hộ kinh doanh cá thể.

Thứ tư, sớm ban hành Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, với các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể và cơ chế kiểm tra, giám sát, xử lý việc thực hiện.

Cuối cùng, cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân và các hiệp hội đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân phải phát huy hơn nữa sự năng động, sức sáng tạo và chủ động tham gia tích cực vào quá trình xây dựng các chủ trương, đường lối của Đảng, cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước để cùng với Đảng, Nhà nước xây dựng một môi trường đầu tư kinh doanh hiện đại, lành mạnh, giúp cho cả nước và cộng đồng doanh nghiệp vươn lên phát triển.

Đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Lê Quốc Minh khẳng định tầm quan trọng của kinh tế tư nhân thông qua những Văn kiện Đại hội Đảng, Nghị quyết và định hướng của Đảng như Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 hay Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 10/10/2023 của Bộ Chính trị.

Đồng chí nhấn mạnh, quan điểm, chủ trương nhất quán, đúng đắn và xuyên suốt của Đảng về kinh tế tư nhân là nền tảng để kinh tế tư nhân vươn lên mạnh mẽ, đóng góp quan trọng vào thành tựu chung của đất nước suốt chặng đường 40 năm Đổi mới.

“Đến nay, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam gồm khoảng 940 nghìn doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, đóng góp khoảng hơn 50% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo việc làm cho hơn 80% tổng số lao động trong cả nước. Một số doanh nghiệp đã vươn ra biển lớn, khẳng định được thương hiệu và năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế, góp phần nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam.

Tuy nhiên, kinh tế tư nhân vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trở ngại lớn từ những rào cản trong tiếp cận nguồn lực, nhất là đất đai, vốn tín dụng…, là nguyên nhân khiến doanh nghiệp tư nhân không thể lớn hoặc không muốn lớn”, đồng chí cho biết.

Để khơi dậy, phát huy được tiềm năng, sức mạnh của khu vực kinh tế tư nhân trong kỷ nguyên mới, Bộ Chính trị sẽ ban hành nghị quyết khuyến khích, hỗ trợ và định hướng sự phát triển của kinh tế tư nhân với những cải cách đột phá về thể chế, chính sách và môi trường kinh doanh để kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Trong bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân – Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh, kinh tế tư nhân góp phần rất quan trọng, định hình tương lai của nền kinh tế Việt Nam và tin tưởng rằng, nếu Nhà nước có thể có cơ chế phù hợp, chính sách đúng đắn và môi trường kinh doanh thuận lợi, kinh tế tư nhân sẽ được ươm dưỡng để sinh trưởng khoẻ mạnh, bứt phá mạnh mẽ, không chỉ giúp kinh tế đạt được tốc độ tăng trưởng cao, mà còn sớm đưa nước ta thành nền kinh tế thu nhập cao trong hai thập niên tới.

Tổng Bí thư cũng chỉ đạo phát triển kinh tế tư nhân trên nền tảng bền vững, có đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội. Các doanh nghiệp tư nhân cần chủ động trách nhiệm xã hội, không chỉ dừng lại ở việc đóng góp tài chính hay từ thiện, mà còn thể hiện qua các chính sách kinh doanh có trách nhiệm, chăm lo đời sống người lao động, hỗ trợ phát triển cộng đồng…

“Hội thảo ngày hôm nay sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về vai trò, tiềm năng và thách thức của kinh tế tư nhân, đồng thời làm rõ những bất cập về chính sách đang kìm hãm sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, đề xuất các giải pháp tháo gỡ để kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Đây cũng là diễn đàn quan trọng để các doanh nghiệp đóng góp ý kiến vào dự thảo Nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân của Đảng và Chính phủ”, đồng chí Lê Quốc Minh nhấn mạnh.

Tham dự Hội thảo có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; Phan Văn Mãi, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội; Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Đồng chí Võ Văn Hoan, Thành ủy viên, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân TP Hồ Chí Minh.

Cùng dự còn có lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương và Thành phố Hồ Chí Minh; đại diện các cơ quan quản lý nhà nước; các diễn giả, chuyên gia kinh tế hàng đầu như PGS, TS Trần Đình Thiên, TS Trần Du Lịch, TS Nguyễn Đức Kiên, TS Cấn Văn Lực…; cùng đại diện các doanh nghiệp.

Quang cảnh hội thảo.