Bịt “lỗ hổng” trong quản lý chung cư mini

Vụ cháy thảm khốc xảy ra tại chung cư mini nằm sâu trong hẻm 29/70 phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân vào đêm 12, rạng sáng 13/9/2023 làm 56 người chết đã phơi bày rất nhiều “lỗ hổng” trong công tác quản lý đối với loại hình nhà ở nhiều căn hộ (còn được gọi là chung cư mini).

Trước đó, trên địa bàn thành phố Hà Nội đã từng xảy ra nhiều vụ cháy tại các chung cư mini. Cuối tháng 10/2022, vụ cháy chung cư mini ở ngõ 132 Cầu Giấy (quận Cầu Giấy) cũng khiến lực lượng chức năng phải điều động bốn xe chữa cháy cùng hơn 20 cán bộ, chiến sĩ tới hiện trường dập lửa, giải cứu được 11 người.

Tháng 3/2023, tại chung cư mini ở số 315 Vũ Tông Phan (quận Thanh Xuân) xảy ra vụ cháy, khiến hơn 170 cư dân sinh sống trong tòa nhà hoảng loạn tháo chạy. Mới đây, ngày 12/5, chung cư mini trong ngách 20, ngõ 426 đường Láng (quận Ðống Ða) cũng xảy ra cháy tại căn hộ tầng 3, khiến nhiều cư dân sợ hãi…

Như vậy, tần suất các vụ cháy xảy ra tại chung cư mini trên địa bàn thành phố Hà Nội ngày càng nhiều và hậu quả rất khó lường. Nguy cơ mất an toàn cháy, nổ đối với chung cư mini là rất cao.

Hơn 10 năm trở lại đây, loại hình nhà ở nhiều căn hộ xây dựng khép kín, diện tích từ 25 đến 45m2/căn hộ, được khá nhiều người, nhất là các sinh viên ngoại tỉnh, người lao động thu nhập thấp, lựa chọn để thuê, mua do giá cả phù hợp. Các chung cư mini tập trung nhiều tại các quận: Thanh Xuân, Cầu Giấy, Hoàng Mai, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm…, với giá cho thuê căn hộ khoảng 4 đến 6 triệu đồng/tháng, còn giá bán căn hộ từ 800 triệu đến hơn 1 tỷ đồng/căn hộ.

Ðáng chú ý, khoảng hai năm nay, do giá đất đô thị và giá bán căn hộ chung cư thương mại tăng cao, nhà ở xã hội thiếu, nhiều người dân thu nhập thấp khó tiếp cận nhà ở thương mại, dẫn đến nhu cầu thuê, mua căn hộ chung cư mini ngày càng lớn, thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia.

Luật Nhà ở năm 2014 và Nghị định số 99/2015/NÐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Nhà ở quy định loại hình căn hộ có diện tích tối thiểu 30m2, khép kín, đáp ứng các yêu cầu về nhà chung cư được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận sở hữu cho từng căn hộ.

Tuy nhiên, trên thực tế, để tiết kiệm diện tích đất, chi phí đầu tư và tối ưu lợi nhuận, các chủ đầu tư khi tiến hành xây dựng chung cư mini đều xin giấy phép xây dựng nhà ở riêng lẻ, sau đó tự ý chuyển đổi thành các căn hộ khép kín. Vì thế, phần lớn các chung cư mini vi phạm trật tự xây dựng vì thay đổi công năng sử dụng, không bảo đảm các tiêu chuẩn xây dựng, thiếu trang, thiết bị phòng cháy, chữa cháy theo quy định, hoặc có nhưng trang, thiết bị không hoạt động. Các căn hộ được tận dụng tối đa diện tích làm chỗ ở, nhà bếp, khu vệ sinh, thiếu ban-công, lô-gia, lối thoát hiểm, dẫn đến không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận theo quy định.

Theo đại diện Sở Xây dựng Hà Nội, chung cư mini là loại hình nhà ở rất phức tạp do các tư nhân, doanh nghiệp nhỏ tự đầu tư xây dựng trên những diện tích đất nhỏ hẹp, phần lớn nằm sâu trong khu dân cư đông đúc, tiềm ẩn nguy cơ cháy, nổ cao. Từ năm 2018, Sở Xây dựng Hà Nội đã đề nghị các quận, huyện thống kê số chung cư mini trên địa bàn, trong đó có bao nhiêu trường hợp đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở để Sở tổng hợp báo cáo thành phố, nhưng đến nay Sở Xây dựng vẫn chưa có thống kê chính thức.

Theo quy định tại Luật Xây dựng, nhà ở riêng lẻ trong khu dân cư không được xây dựng quá sáu tầng. Theo giấy phép xây dựng được cấp thì chung cư mini số 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ là công trình nhà ở riêng lẻ, xây dựng trên diện tích đất 240m2. Công trình được cấp phép xây dựng sáu tầng, một tầng lửng và tum thang, trong đó diện tích xây dựng tầng 1 (có tầng lửng) là 167,4m2; mật độ xây dựng 70%; tổng chiều cao công trình là 20,2m (không tính tum thang)…

Tuy nhiên theo ghi nhận tại hiện trường, chủ đầu tư đã xây dựng công trình vượt quá số tầng, mật độ, chiều cao theo giấy phép. Do vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và lệnh bắt bị can để tạm giam bốn tháng đối với chủ chung cư mini bị cháy. Tuy nhiên, dư luận cho rằng, cần điều tra, xử lý những cán bộ đã buông lỏng quản lý, cho công trình vi phạm trật tự xây dựng này được tồn tại, đưa vào sử dụng, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như vừa xảy ra.

Ðể ngăn chặn những vụ việc tương tự xảy ra, chiều 13/9, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội chỉ đạo Chủ tịch Ủy ban nhân dân các quận, huyện, thị xã tổng kiểm tra, rà soát tất cả cơ sở, nhà ở nhiều căn hộ, nhà cho thuê trọ; kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các vi phạm về trật tự xây dựng, phòng cháy, chữa cháy theo quy định của pháp luật. Các đơn vị cần yêu cầu, hướng dẫn chủ hộ gia đình, chủ cơ sở khắc phục ngay vi phạm về phòng cháy, chữa cháy.

Rõ ràng, đây là những việc làm rất cần thiết để ngăn chặn các vụ cháy xảy ra tại chung cư mini. Về lâu dài, để quản lý hiệu quả, đưa loại hình nhà ở nhiều căn hộ, nhà cho thuê vào nền nếp, tránh phát triển tràn lan gây quá tải đô thị hoặc xảy ra các sự cố đáng tiếc, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cần chỉ đạo cơ quan chức năng nghiên cứu, sớm đưa ra những quy định riêng đối với chung cư mini, từ diện tích đất đủ điều kiện xây dựng, mật độ xây dựng, tầng cao công trình quy chuẩn thoát hiểm; phòng cháy, chữa cháy… để khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho những chủ đầu tư đầu tư bài bản, đúng quy định, ngăn chặn các hành vi vi phạm.

Ủy ban nhân dân các quận, huyện, thị xã chỉ đạo chính quyền cơ sở, lực lượng thanh tra xây dựng tăng cường kiểm soát công trình xây dựng, xử lý nghiêm việc biến tướng, chuyển đổi công năng nhà ở riêng lẻ sang chung cư mini. Khi các chủ đầu tư cố tình vi phạm, lực lượng thanh tra xây dựng phối hợp với công an phường, xã tuyệt đối đình chỉ thi công công trình hoặc đưa công trình vào hoạt động như: không xác nhận công trình đủ điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy; có biện pháp phối hợp liên ngành ngăn ngừa giao dịch công trình khi không bảo đảm an toàn phòng cháy, chữa cháy; đặt biển cảnh báo công trình không đủ điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy để cảnh báo người dân có nhu cầu thuê, mua căn hộ.

Lực lượng cảnh sát phòng cháy, chữa cháy tăng cường kiểm tra việc chấp hành quy định phòng cháy, chữa cháy trong quá trình vận hành tòa nhà; kịp thời hướng dẫn chủ đầu tư khắc phục các vi phạm; đồng thời kiên quyết xử lý trường hợp cố tình chây ỳ, không khắc phục vi phạm. Ðặc biệt, các chủ đầu tư chung cư mini cần chủ động khắc phục các vi phạm về phòng cháy, chữa cháy để vừa kinh doanh hiệu quả, vừa bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản của bản thân và người thuê, mua căn hộ.