Liệt sĩ Trần Văn Sửu hy sinh tháng 2/1975 trong trận đánh ác liệt tại cửa ngõ Sài Gòn khi anh 26 tuổi. Sau ngày đất nước thống nhất, hài cốt của anh được quy tập về Nghĩa trang liệt sĩ Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, do bia mộ ghi sai ngày hy sinh, nên gia đình đã mất nhiều năm tìm kiếm nhưng không xác minh được phần mộ liệt sĩ. Ông Trần Văn Mậu, em trai liệt sĩ, chia sẻ: “Hơn 40 năm gia đình luôn mong mỏi đưa anh về quê cha đất tổ, nhưng phần vì hoàn cảnh, phần vì thủ tục quá phức tạp, chúng tôi không biết phải bắt đầu từ đâu”.

Năm 2019, đồng đội của liệt sĩ Sửu phối hợp Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam cùng cơ quan chức năng, xác minh và đính chính đầy đủ thông tin trên bia mộ. Liệt sĩ Sửu cũng là liệt sĩ đầu tiên trở về quê mẹ bằng phương tiện tàu hỏa theo chương trình phối hợp giữa Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam.

Ngày 26/3/2024, tại Nghĩa trang liệt sĩ xã Tự Nhiên, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội đã diễn ra trang trọng lễ truy điệu và an táng liệt sĩ Trần Văn Sửu, với sự tham gia của gia đình, đồng đội và các cơ quan chức năng. Vậy là, sau 49 năm kể từ khi hy sinh, anh đã được trở về an nghỉ trong lòng đất mẹ, hưởng sự chăm sóc của gia đình, chính quyền và nhân dân địa phương.

Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam chia sẻ, mặc dù Nhà nước đã có chế độ, chính sách đối với việc cất bốc, di chuyển hài cốt liệt sĩ, song thực tế, khoản kinh phí này chưa bảo đảm cho chi phí di chuyển hài cốt liệt sĩ. Bên cạnh đó, nhiều gia đình liệt sĩ gặp khó khăn, nhất là các gia đình ở nông thôn, vùng núi, vùng sâu vùng xa; nhiều liệt sĩ không có vợ con…

Trước nhu cầu di chuyển hài cốt về quê hương của các gia đình liệt sĩ cần có sự quan tâm, hỗ trợ, Ban Thường vụ Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam đã đề xuất chủ trương và nhận được sự đồng tình của Bộ Giao thông vận tải, Cục Đường sắt Việt Nam về việc hỗ trợ miễn phí cho thân nhân liệt sĩ di chuyển hài cốt về quê hương bằng phương tiện tàu hỏa, nhằm góp phần giảm bớt khó khăn và động viên thân nhân liệt sĩ.

Một trường hợp khác là của liệt sĩ Chu Văn Hùng, trưa 5/4/2024, chuyến tàu SE8 dừng tại Ga Vinh, thành phố Vinh, đông đảo cán bộ, hội viên Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Nghệ An cùng thân nhân liệt sĩ đã có mặt để tiếp nhận hài cốt liệt sĩ Chu Văn Hùng, được cán bộ, nhân viên ngành đường sắt Việt Nam trao lại, sau một hành trình dài xuyên đêm đưa hài cốt liệt sĩ từ Ga Sài Gòn trở về.

Sau khi tiếp nhận, hài cốt liệt sĩ được chuyển lên xe ô-tô và đưa về quê nhà tại thị trấn Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, để gia đình, chính quyền, nhân dân địa phương tổ chức lễ truy điệu và an táng. Liệt sĩ Hùng nhập ngũ tháng 3/1975, hy sinh năm 1978, tại chiến trường Tây Nam, khi vừa tròn 25 tuổi. Phần mộ của liệt sĩ được đồng đội chôn cất tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Châu Phú, tỉnh An Giang. Sau 46 năm, liệt sĩ đã trở về quê hương trên chuyến tàu Thống Nhất.

Trong khi đó, theo ông Hoàng Văn Hanh, Chủ tịch Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ tỉnh Thanh Hóa cho biết, đến nay tỉnh Thanh Hóa có 11 liệt sĩ được đưa từ các tỉnh miền nam về quê hương bằng tàu hỏa theo chương trình phối hợp giữa Tổng công ty Đường sắt Việt Nam và Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam. Quy trình thực hiện việc đưa hài cốt liệt sĩ về quê đã được đơn vị vận tải đường sắt thực hiện trang trọng, chu đáo, góp phần lan tỏa đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”.

Tính từ tháng 3/2024 đến nay, chương trình vận chuyển hài cốt liệt sĩ miễn phí bằng tàu hỏa đã giúp đưa 33 hài cốt liệt sĩ từ miền nam về các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Yên Bái, Bắc Giang, Hải Dương, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Thanh Hóa, Nghệ An… Chương trình còn miễn vé tàu cho gần 70 thân nhân đi cùng mỗi vé từ 1 triệu đến 1,3 triệu đồng. Ngành đường sắt đã chuẩn bị kỹ lưỡng, bảo đảm sự tôn nghiêm và chu đáo trong từng hành trình.

Văn phòng Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ phía nam đã thành lập đội vận chuyển hài cốt liệt sĩ, hỗ trợ thân nhân liệt sĩ làm thủ tục mua vé tàu, tham gia cất bốc, hỗ trợ xăng xe vận chuyển và di chuyển hài cốt từ các nghĩa trang liệt sĩ ra ga tàu hỏa. Thân nhân liệt sĩ cũng nhận được sự hỗ trợ về thủ tục, ăn nghỉ và quá trình di chuyển.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, song chương trình vẫn gặp một số khó khăn, như thủ tục hành chính còn phức tạp, thiếu sự hỗ trợ từ các địa phương chưa có tổ chức Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ. Nhiều gia đình liệt sĩ ở vùng sâu, vùng xa chưa tiếp cận được thông tin hoặc gặp trở ngại trong việc thực hiện thủ tục. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí hỗ trợ còn hạn chế, chỉ đáp ứng được một chiều di chuyển.

Trong giai đoạn 2025-2030, Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam đề xuất Tổng cục Đường sắt Việt Nam tăng cường hỗ trợ, bao gồm miễn phí vé tàu hai chiều đối với hai đến ba thân nhân đi cất bốc, di chuyển một hài cốt liệt sĩ trên tuyến đường sắt bắc-nam, dự kiến từ 70-100 trường hợp mỗi năm và ký các chương trình phối hợp lâu dài với ngành đường sắt, góp phần tri ân những người đã hy sinh vì Tổ quốc và giảm bớt gánh nặng cho thân nhân liệt sĩ, nhất là các gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

Ông Tô Hòa, Phó Giám đốc Chi nhánh vận tải đường sắt Hà Nội – Công ty cổ phần Vận tải đường sắt cho biết: “Năm 2025, công ty sẽ tiếp tục đồng hành cùng Hội hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam thực hiện sứ mệnh thiêng liêng này. Công ty cam kết sẽ nỗ lực tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về thủ tục để mỗi chuyến tàu đưa các Anh hùng, liệt sĩ trở về đất mẹ an toàn, trang nghiêm và trọn vẹn. Để mỗi chuyến tàu không chỉ là hành trình về địa lý mà còn là hành trình của lòng biết ơn và sự tri ân sâu sắc mà chúng ta dành cho các anh hùng đã hy sinh vì Tổ quốc”.